E-mail: biuro.senator@interia.pl
Strona główna » Odpowiadamy na Państwa pytania (część 3)
Odpowiadamy na Państwa pytania (część 3)
2023-07-16
W tym odcinku o umowie darowizny: czym jest, jej forma, czy można ją odwołać i jak, a także jaka jest odpowiedzialność darczyńcy…Czym jest umowa darowizny? (art. 888 § 1 k.c.)
Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem własnego majątku (np. przeniesienie własności samochodu, czy też nieruchomości na drugą osobę)
Co może być przedmiotem darowizny? (art. 888 § 1 k.c.)
Przedmiotem darowizny mogą być rzeczy ruchome (np. samochód, czy biżuteria), jak również środki pieniężne lub nieruchomości (lokale mieszkalne, domy, działki, grunty). Warto zaznaczyć, że przedmiotem darowizny nie musi być tylko prawo własności, ale także prawo użytkowania wieczystego, czy spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego.
Czy każde nieodpłatne świadczenie jest darowizną? (art. 889 k.c.)
Nie.
Umowy darowizny nie stanowią takie czynności jak:
- użyczenie,
- bezpłatne przechowanie,
- udzielenie nieoprocentowanej pożyczki,
- nieodpłatne zlecenie,
- darmowe świadczenie usług.
W jakiej formie należy zawrzeć umowę darowizny? (art. 890 k.c.)
Co do zasady oświadczenie darczyńcy powinno zostać złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Przykładowo umowa darowizny samochodu zawarta bez zachowania formy aktu notarialnego staje się ważna z chwilą wydania pojazdu obdarowanemu.
Jeżeli przedmiotem darowizny jest nieruchomość umowa musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Trzeba przy tym pamiętać, że niedochowanie formy aktu notarialnego, w przypadku darowizny nieruchomości, skutkować będzie nieważnością tej umowy, której nie uzdrowi nawet wydanie nieruchomości obdarowanemu. (umowa darowizny domu spisana na kartce papieru nie wywoła zatem żadnych skutków prawnych)
Jaka jest odpowiedzialność darczyńcy? (art. 891 k.c.)
Darczyńca zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy (np. niewydania przedmiotu darowizny), tylko jeżeli szkoda została wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa (np. wiedząc o terminie rozpoczęcia prac budowlanych na nieruchomości, będącej przedmiotem darowizny, darczyńca celowo nie wydaje nieruchomości, przez co obdarowany ponosi koszty związane z opóźnieniem w rozpoczęciu budowy)
Czy darczyńca odpowiada za wady rzeczy darowanej? (art. 892 k.c.)
Tak, darczyńca odpowiada za wady rzeczy darowanej i zobowiązany jest do naprawienia obdarowanemu szkody, jednakże tylko wtedy, gdy wiedząc o wadach nie zawiadomił go o ich w czasie właściwym. Co więcej, odpowiedzialność obdarowanego zostaje wyłączona, jeżeli obdarowany mógł z łatwością zauważyć wadę. Przykładowo darczyńca będzie ponosił odpowiedzialność za wady darowanego samochodu, jeżeli w chwili wydania samochodu obdarowanemu wiedział, że silnik pojazdu jest wewnętrznie uszkodzony i nie powiadomił go o tym.
Czy darczyńca może zobowiązać obdarowanego do określonego zachowania? (art. 893 k.c.)
Darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. (np. obowiązek ukończenia przez obdarowanego studiów)
Czy darczyńca może odwołać niewykonaną darowiznę? (art. 896 k.c.)
Z zastrzeżeniem odwołania darowizny z tytułu rażącej niewdzięczności, darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, ale tylko wtedy, jeżeli po jej zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania albo bez uszczerbku dla ciążących na nim obowiązków alimentacyjnych. Przykładowo, jeżeli rodzic po zawarciu umowy darowizny mieszkania na rzecz córki, ale jeszcze przed jej wydaniem, popadł w niedostatek, to będzie mógł odwołać darowiznę i nie wydawać córce nieruchomości.
Czy darczyńca może zabezpieczyć się na wypadek popadnięcia w niedostatek? (art. 897 k.c.)
Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczyć środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.
Czy darczyńca może ustanowić służebność mieszkania? (art. 296, art. 301 k.c.)
W umowie darowizny strony mogą zastrzec, że darczyńcy, a także jego osobom bliskim, przysługuje dożywotnia służebność mieszkania w domu lub mieszkaniu będącym przedmiotem darowizny.
Czy można odwołać wykonaną darowiznę? (art. 898 k.c.)
Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Oceniając, czy przesłanka rażącej niewdzięczności jest spełniona, należy brać pod uwagę całokształt okoliczności konkretnego przypadku, uwzględniając m.in. tło zwyczajów panujących w określonych środowiskach społecznych. Jako przykłady rażącej niewdzięczności wobec darczyńcy można wyróżnić przejawianie wobec niego agresji, poniżanie godności osobistej darczyńcy, czy dopuszczenie się wobec darczyńcy przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, nietykalności, czci lub mieniu. (np. pobicie darczyńcy przez obdarowanego, eksmisja darczyńcy z otrzymanego w drodze darowizny domu, zniesławienie darczyńcy przez obdarowanego, kradzież majątku darczyńcy)
Pamiętaj jednak, że darowizna nie może zostać odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca przebaczył obdarowanemu. Darowizna nie może być również odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
W jaki sposób odwołać darowiznę? (art. 900 k.c.)
Odwołanie darowizny następuje poprzez złożenie przez darczyńcę obdarowanemu stosownego oświadczenia woli na piśmie (np. przesyłając obdarowanemu pismo o odwołaniu darowizny przesyłką pocztową)
Czym różni się darowizna od umowy dożywocia?
Umowa darowizny ma charakter nieodpłatny, podczas gdy umowa o dożywocie jest umową odpłatną. Przy umowie o darowiznę darczyńca nie otrzymuje bowiem żadnego świadczenia wzajemnego, natomiast przy umowie o dożywocie, w zamian za przeniesienie prawa własności nieruchomości, zbywca otrzymuje od nabywcy dożywotnie utrzymanie.
Czy darowizna wlicza się do zachowku?
Przy obliczaniu zachowku uwzględnia się darowizny dokonane przez spadkodawcę, za wyjątkiem drobnych darowizn, zwyczajowo przyjętych w danych stosunkach oraz darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięć lat od otwarcia spadku, a także darowizn dokonanych na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Darowiznę dokonaną przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek darowiznę dokonaną przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego.
Czy darowizna rodzi obowiązek podatkowy? (art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn)
Otrzymanie darowizny rodzi co do zasady obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn, w wysokości zależnej od grupy podatkowej, do której zaliczają się strony umowy. Ustawodawca zwolnił jednak z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn, jeżeli nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych następuje przez małżonka, zstępnych (dzieci, wnukowie), wstępnych (rodzice, dziadkowie), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą oni nabycie darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny.
